<h1 fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; font-size: 2em; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2024/2/6/1709378628015.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.54" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></h1><h1 fr-original-style="" style="font-size: 2em; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Avrupa’nın ikilemi: Hem çiftçi hem iklim dostu olmak mümkün mü?</h1><summary fr-original-style="" style="display: list-item; touch-action: manipulation; box-sizing: border-box;">Bu yılın Ocak ve Şubat aylarında zirveye çıkan çiftçi isyanları hız kesmeden devam ederken başta Almanya ve Fransa olmak üzere Avrupa Birliği’ne üye ülkelerin pek çoğu etkileniyor. Peki çiftçiden vazgeçmeden yeşil politikaları uygulamak imkansız mı?</summary>Yazı:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://aposto.com/a/pelin-cengiz" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; background-color: transparent; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Pelin Cengiz</a>Bu yılın Ocak ve Şubat aylarında zirveye çıkan çiftçi isyanları hız kesmeden devam ederken başta Almanya ve Fransa olmak üzere Avrupa Birliği’ne üye Belçika, Polonya, Portekiz, Yunanistan, İtalya ve İspanya gibi ülkelerin pek çoğu da eylemlerden etkileniyor. Bazı uygulamalar ülkeden ülkeye değişse de isyanın temelinde genel olarak artan üretim maliyetleri, azalan gelirler, güçlenen perakendeciler, çevresel kısıtlamalar, ucuz yabancı ithalat ve hantal bürokratik prosedürler bulunuyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Avrupalı çiftçiler neden eylemlere başladı?</h2>Gösteriler geçen Aralık ayında Almanya’daki çiftçilerin, koalisyon hükümetinin tarım sektöründeki vergi ayrıcalıklarını kaldırma planını traktörleriyle protesto etmesiyle başladı.Almanya'da Sosyal Demokrat Parti (SPD), Yeşiller Partisi ve Liberal Hür Demokrat Parti'den (FDP) oluşan koalisyon hükümetinin 2024 yılı bütçesindeki 17 milyar euroluk açığı kapatmak için sübvansiyonları ve harcamaları azaltma planı, çiftçi eylemlerinin fitilini ateşledi. Çünkü, bu planlar arasında vergi indirimlerinin kaldırılmasının yanı sıra tarımsal sübvansiyonların kesilmesi de vardı.Vergi indirimlerinin kaldırılması, çiftçilere “savaş ilanı” olarak nitelendirilirken, Berlin’e traktörleriyle gelen 3 binin üzerinde çiftçi “Çok fazla, çok fazla! Artık bitti!” sloganıyla Brandenburg kapısı önünde toplanarak konvoy oluşturdu. Hükümetin, tarımsal mazot sübvansiyonunun kaldırılmasını ve araç vergisi muafiyeti planlarını protesto eden çiftçiler, istekleri karşılanmazsa “büyük protestolara” başlayacaklarını belirtti. Nitekim öyle de oldu.✳️ Yazının tamamını <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/avrupanin-ikilemi-hem-ciftci-hem-iklim-dostu-olmak-mumkun-mu" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; background-color: transparent; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan</a> okuyabilirsiniz.

Angst

<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://phys.org/news/2023-03-global-analysis-soil-ecosystems-stress.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Küresel analiz, toprak ekosistemlerinin stres altında olduğunu gösteriyor</a></h3>Almanya’da biyoloji profesörü olan Matthias C. Rillig liderliğindeki uluslararası bir ekip, dünyanın dört bir yanından gelen verileri istatistiksel olarak analiz ederek, doğal ve insan kaynaklı çok sayıda stres faktörünün, biyoçeşitliliği ve toprak ekosistemlerinin işleyişini bozduğunu belirledi. "<a fr-original-style="" href="https://www.nature.com/articles/s41558-023-01627-2" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Stresör Sayısını Arttırmak Dünya Çapında Toprak Ekosistem Hizmetlerini Azaltır</a>" başlıklı çalışma Nature Climate Change dergisinde yayımlandı.Dünyanın dört bir yanındaki topraklar ve karasal ekosistemler, hayatta kalabilmek için çok çeşitli doğal ve insani stres faktörüyle mücadele etmek zorunda kalıyor. Kuraklık, ısınma ve mikroplastikler, zararlı kimyasal maddeler bu stres faktörleri arasında bulunuyor. Bu süreçte sadece stres etkeninin türü değil, aynı zamanda sayısı da büyük önem taşıyor. Özetle, insan etkilerinin kombinasyonu, toprak ekosistemini ve biyolojik çeşitliliğini etkiliyor. Prof. Rillig: “Bu sorunun boyutu küçültülmezse, yani kritik eşiği aşan stres faktörlerinin sayısı azaltılmazsa, önemli ekosistem hizmetlerini kaybetme riskiyle karşı karşıya kalırız." dedi.<img src="https://images.aposto.com/2023/2/5/1680245464292.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.69" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.unep.org/resources/report/measuring-progress-water-related-ecosystems-and-sdgs" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İlerlemenin Ölçülmesi: Suyla İlgili Ekosistemler ve Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları</a></h3>Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (SKA) doğrultusunda çevre ile ilgili göstergelerin yüzde 59‘u artık ilerlemeyi analiz etmek için yeterli veriye sahip. Bu oran, 2018'de yüzde 34'tü. BM Çevre Programı (UNEP) tarafından yeni yayımlanan ve tatlı su ekosistemlerine odaklanan rapor, dünyanın SKA'ların çevresel boyutuna ulaşma konusunda hala yetersiz olsa da bazı olumlu hareketler olduğunu ortaya koyuyor. "<a fr-original-style="" href="https://www.unep.org/resources/report/measuring-progress-water-related-ecosystems-and-sdgs" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İlerlemenin Ölçülmesi: Suyla İlgili Ekosistemler ve Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları</a>" adlı rapor, hükümetleri çevreyle ilgili istatistiksel kapasitelerini daha da güçlendirmeye çağırıyor.&nbsp;Çevreyle ilgili 92 SKA göstergesine yönelik en son verilere göre,&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dünya 2030 yılına kadar SKA'ların çevresel boyutuna ulaşma yolunda görünmüyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">92 göstergenin yüzde 38'i çevresel iyileşmeye işaret ediyor. Bu oran 2020'ye ait olan yüzde 28'e kıyasla iyi bir gelişme olarak görülebilir.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Her beş göstergeden birisi olumsuz veya hiç değişiklik görmedi.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Göstergelerin yüzde 41’i içinse yeterli veri yok.</li></ul>UNEP'in Erken Dönem Direktörü Dr. Jian Liu, su kaynaklarımızı korumak ve genişletmek, sağlıklı su ekosistemleri oluşturmak ve diğer tüm kalkınma amaçları doğrultusunda dünyayı dönüştürmek için sadece yedi yılımız olduğunu söyledi.

Dünyahali

Neler oluyor?

Haberler

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/ahmetaydemir/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Dr. Ahmet Aydemir</a>Günümüzde sıklıkla kullanılan ve neredeyse tüm kurumlar tarafından -göstermelik olarak da olsa- benimsenen sürdürülebilirlik kavramının kökleri yüzyıllar öncesine dayanmaktadır. Kelimenin yazılı kaynaklarda ilk kullanımı, 1713 yılında, ormancı ve maden yöneticisi Hans Carl von Carlowitz tarafından gerçekleştirilmiştir. Carlowitz, sürdürülebilirliği, doğal kaynakların dengeli kullanımı olarak <a fr-original-style="" href="https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/15693430600688831" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tanımlamıştır</a>.Sürdürülebilirliğin günümüzdeki kapsayıcı anlamına daha yakın kullanımı Dünya Doğayı Koruma Birliği (IUCN) tarafından 1982’de hazırlanan Dünya Doğa Şartı belgesinde gerçekleşmiştir. Burada sürdürülebilirlik, çevresel ekosistem ve doğal kaynakların istikrarının korunması olarak <a fr-original-style="" href="https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/15693430600688831" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yer almıştır</a>.Sürdürülebilir kalkınma ise, bugün sıkça kullanılan anlamıyla ilk kez 1987 yılında Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu&nbsp;tarafından hazırlanan <a fr-original-style="" href="https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/5987our-common-future.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Brundtland Raporu</a> ile gündeme gelmiştir:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Bugünün gereksinimlerini gelecek kuşakların gereksinimlerini karşılama yeteneğinden ödün vermeden karşılayan kalkınma."&nbsp;</li></ul>Bu tanımlamadan itibaren hızlanan sürdürülebilirlik süreçleri, Birleşmiş Milletler (BM) üyesi ülkelerin 8 Eylül 2000’de bir araya gelmesi ve Binyıl Kalkınma Hedefleri’nin oluşturulmasıyla devam etmiştir. Sekiz maddeden oluşan hedefler şu amaçları kapsamaktadır:<img src="https://images.aposto.com/2023/2/5/1680246089447.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="2.04" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://www.tr.undp.org/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">UNDP Türkiye</a>'ye göre 2000 – 2015 yılları arasında yürürlükte kalan bu hedefler kapsamında bir milyardan fazla birey aşırı yoksulluktan çıkarılmış, çocuk ölüm oranları yüzde 50’den fazla azalmış, okulu bırakan çocuk sayısı yüzde 50’den fazla düşmüş ve HIV/AIDS bulaş oranı yüzde 40 oranında azalmıştır. Tüm bu kazanımlarla birlikte, yoksulluk, cinsiyet eşitliği ve çevresel sürdürülebilirlik alanlarında yapılan çalışmalar amaçlananın gerisinde kalmıştır. Bu yüzden BM üyesi ülkeler 25 Eylül 2015’de yeniden bir araya gelerek Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi 2030 planını devreye sokmuştur. Bu plan, 2015 – 2030 yılları arasında yürürlükte olmakta ve şu hedefleri kapsamaktadır:<img alt="A picture containing application

Description automatically generated" src="https://images.aposto.com/2023/2/5/1680245636882.png" width="550" height="388.76601815223694" style="width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.41" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (SKA'lar), veya diğer adıyla <a fr-original-style="" href="https://www.kureselamaclar.org/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Küresel Amaçlar</a>, insanlar, gezegen, refah, barış ve ortaklıklar temalarıyla ekonomik, sosyal ve çevresel çerçevede geniş bir etki alanını kapsamaktadır. Bu kalkınma planı, 2015 yılında, idealist bir biçimde ve büyük hayallerle başlasa da, planın ilk beş yılında elde edilen gelişmeler, hedeflenen ivmenin ciddi anlamda gerisinde kalmıştır. Bu yüzden de BM, 2020 – 2030 yılları arasını, SKA'ları gerçekleştirme için harekete geçme zamanı olarak belirlemiş ve Eylem On Yılı olarak adlandırmıştır.SKA'ları gerçekleştirmek için büyük önem taşıyan eylem on yılı, maalesef koronavirüs pandemisi ile başlamıştır. Pandemi sebebiyle yüz milyonlarca insan sağlığını, milyonlarca insan da hayatını kaybetmiştir. Pandemi, SKA'lar adına atılan adımları derinden etkilemiş ve özellikle sağlık ve cinsiyet eşitliği gibi bazı amaçlardaki gelişmeleri ciddi anlamda yavaşlatmıştır. Pandeminin ikinci yılıyla birlikte hem sağlık hem de SKA'lar konusundaki süreçler yavaş yavaş düzelmeye başlamıştır, fakat tam da bu sırada dünyayı etkileyen başka bir küresel olay gerçekleşmiştir: Rusya – Ukrayna savaşı.Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ile başlayan ve hala devam eden savaş, SKA'ları yakından ilgilendirmektedir. Bu savaşın, 2. Dünya Savaşı’ndan bu yana görülmüş en büyük gıda krizine yol açma potansiyeli bulumaktadır. Rusya ve Ukrayna, küresel ticari tahıl üretiminin neredeyse üçte birini gerçekleştirmektedir ve hali hazırda üretilen milyonlarca ton tahıl savaş sebebiyle ticarete açılamamaktadır. Savaş devam ederse yakın gelecekte bir o kadar tahılın daha kaybedilebileceği öngörülmektedir. Üstelik savaş için harcanan ekonomi ve insan kaynağı sebebiyle bölgede iklimle mücadele de ciddi anlamda yara almıştır.Rusya – Ukrayna savaşı kadar küresel etkileri olmasa da, ya da dünya basını tarafından bu savaş kadar ilgi görmese de, Taliban’ın Afganistan’ı işgali de hem ülke hem de bölgede insan hakları ve cinsiyet eşitliği konusunda üzücü bir gerilemeye yol açmıştır. İşgal sebebiyle bölgedeki kadınlar ve kız çocukları eğitimden istihdama birçok temel haktan mahrum bırakılmıştır. Bu işgalle ilgili belki de bir o kadar üzücü gerçek de dünya ülkelerinin yaşananlara müdahelede duyarsız ve yetersiz kalmış olmasıdır.Pandemi ve savaşlar yetmezmiş gibi, 2023 yılında, özellikle Türkiye, gerçekleşen depremler sebebiyle zor günler yaşamıştır. On binlerce insan hayatını kaybederken bir çok ilde yüksek çaplı hasar yaşanmış, depremler sonrası gerçekleşen sel baskınlarıyla bu hasarlar daha da artmıştır. Bölgenin toparlanma süreci her ne kadar yoğun bir yardımlaşma içinde başlasa da bu geri dönüşün sürdürülebilir olması uzun ve sürekli bir çaba gerektirecektir.2023 yılının ilk çeyreğini bitirdiğimiz bu günlerde, SKA'ların 2030 yılına kadar tamamlanabilmesi için elimizde 7 yıldan az bir süre kalmıştır. Dünyayı derinden etkileyen pandemi, savaş ve afetler, amaçlara ulaşılması için atılan adımları yavaşlatmış, hatta bazı durumlarda duraksatmıştır. Amaçları kalan süre zarfında gerçekleştirebilmek için yapılması gerekenler açıktır:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dünya ülkeleri, salgın hastalıklarla mücadele için güçlerini birleştirmeli, aşı, ilaç ve tedavi servisleri tüm toplumlara eşit, hakkaniyetli ve erişilebilir olarak sunulmalıdır.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dünyadaki çatışma ve savaşlar diplomatik yollarla sona erdirilmeli, uluslararası örgütler bu konuda aktif rol oynamalıdır.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Afet bölgelerindeki ülkelerde afetle mücadele konusunda gerekli tüm önlemler alınmalı ve ilgili yatırımlar önceliklendirilmelidir.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Salgın, afet ve savaş gibi konuların çözümünde bilim insanlarına verilen önem, öncelik, görev ve sorumluluklar arttırılmalıdır.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Salgın, afet ve savaşla mücadele, tüm dünyada eğitim müfredatına girmeli ve bu konularda yaşam boyu nitelikli eğitimler verilmelidir.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Gelişmiş ülkeler, pandemi, savaş ve afet mağduru ülkelere iyileşme süreçlerinde yardım etmelidir.</li></ul>BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, her sene olduğu gibi bu sene de SKA'lara erişilmesi için dünyanın önceliklendirmesi gereken konuları şu şekilde sıralamıştır:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Herkesin barış hakkı olmalı, barış için yeni bir plan hazırlanmalıdır.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Herkesin sosyal ve ekonomik hakları ve gelişim hakkı olmalıdır.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Herkesin temiz, sağlıklı ve sürdürülebilir bir çevreye erişim hakkı olmalıdır.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çeşitliliğe saygı duyulmalı ve kültürel hakların evrenselliği kabul edilmelidir.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Herkesin tam cinsiyet eşitliği hakkı bulunmalıdır.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sivil ve politik haklar kapsayıcı toplumların temeli olmalıdır.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Gelecek nesillerin yaşama hakkı olmalıdır.</li></ul>SKA'ların 2030 yılına kadar gerçekleşebilmesi için dünyadaki tüm ülkeler ayrılık ve farklılıklarını geride bırakmalı ve başta iklim değişikliği olmak üzere hepimizi tehdit eden küresel sorunların çözümü için bir araya gelmelidir. Aksi takdirde amaçlar, renkli görsellerle süslenmiş güzel bir hayal olmaktan öteye gidemeyecektir.

Ülkeler farklılıklarını geride bırakmalı ve küresel sorunların çözümü için bir araya gelmeli.

Eylem On Yılı ve Sürdürülebilirlik

<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://phys.org/news/2023-01-consequences-el-nio.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">2023’te El Niño bekleniyor</a></h3>Her iki ila yedi yılda bir, ekvatoral Pasifik Okyanusu normalden 3 derece daha sıcak veya daha soğuk olur. Döngüde normalden sıcak olduğu durumlara El Niño, soğuk olduğu durumlara La Niña adı verilir. Bu döngü El Niño Güney Salınımı (ENSO) olarak adlandırılır çünkü her El Niño'yu doğal olarak bir La Niña takip eder ve olaylar arasında birkaç aylık nötr koşullar gerçekleşir. Bu döngü ayrica, dünya üzerinde bir dizi etkiyi tetikler.La Niña koşullarının iki yıl üst üste sürmesi şaşırtıcı değil, ancak 2020'den beri gözlenen üç yıllık bir La Niña az görülen durumlardan birisi. NOAA, ekvatoral Pasifik Okyanusu'nun 2023 yılının Mart ve Mayıs ayları arasında nötr durumuna geri döneceğini ve El Niño koşullarının kuzey yarım kürenin sonbahar ve kış aylarında gelişebileceğini bildirdi.&nbsp;El Niño’nun beklenen ve tipik olarak gerçekleşen birçok etkisinden ikisi sunlar:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir El Niño sırasında, okyanus aşırı ısı ve nemin bir kısmını atmosfere aktarır. Küresel ısınmanın normal etkilerine ek olarak, güçlü bir El Niño, Dünya'nın ortalama sıcaklığını 0,2 dereceye kadar artırabilir.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Azorlar üzerindeki yüksek basınç ile İzlanda üzerindeki alçak basınç arasındaki denge, jet akımını kuzeye veya güneye doğru iterek kışın Avrupa'da yağmurun nereye gideceğini belirler. El Niño kışları sırasında, her iki basınç merkezi de gücünü kaybeder ve jet akımı güney Avrupa'ya daha nemli koşullar getirir. Bunun devamında Kuzey Avrupa'da soğuk kışlar gercekleşebilir.</li></ul><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sürdürülebilirlik hedefleri için çeşitlendirilmiş yenilenebilir enerji sistemleri tasarlanmalı</h3>Birleşmiş Milletler 17 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi'ne ulaşmak için yapılması gerekenler arasında sürdürülebilir elektriğe erişim bulunuyor, ancak&nbsp;dünya genelinde 700 milyondan fazla insan hala güvenilir elektrik erişiminden yoksun durumda.&nbsp;Hidroelektrik, rüzgar ve güneş gibi yenilenebilir enerji kaynakları hem artan küresel elektrik talebini karşılamak hem de iklim hedeflerini tutturmak icin tercih edilen yolların başında geliyor.Bazı kaynaklarda hidroelektrik enerjinin yenilenebilir enerji kaynağı olup olmadığı tartışılsa da bir cok kaynağa göre yenilenebilir enerji altında sayılıyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Günümüzde en yaygın büyük ölçekli yenilenebilir enerji yüzde 40 ile hidroelektrik.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Güneş ve rüzgar ise toplamda yaklaşık yüzde 55’lik payı oluşturuyor.</li></ul>Hidroelektrik enerjinin en büyük avantajı enerji sistemlerine esneklik sağlıyor olması. Özellikle, hızlı bir şekilde açılıp kapatılabilmesi, rüzgar ve güneş enerjisi yetersiz olduğunda şebekeyi dengeleyerek devasa bir pil gibi çalışabilmesini sağlıyor. Yani, stratejik olarak doğru çalıştırıldığında, sistemlerin kesintili enerji kaynaklarının doğurabileceği sorunların üstesinden gelmesini sağlayabilir. Öte yandan, birbiri ile yakından bağlantılı su-enerji-gıda-ekosistem parametreleri üzerindeki etkilerini araştırmak tüm sistem üzerindeki etkilerini anlamak açısından önem taşıyor.Nature Sustainability'de <a fr-original-style="" href="https://www.nature.com/articles/s41893-022-01033-0" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yayımlanan yeni bir çalışmaya göre</a>,&nbsp;düşük salımlı enerji üretmek için hidroelektrik barajlarının kullanılmasının, akıllı tasarımlar kullanılmadığı takdirde gıda gibi diğer önemli ekonomik sektörler için sorunlara neden olabileceği&nbsp;belirtildi. Manchester Üniversitesi'nden uzmanların önderlik ettiği araştırma, hidroelektrik santralinin yalnızca elektrik elektrik üretimi için çalıştırılmasının, çoğu hidroelektrik barajına bağlı olarak gerçekleşen diğer sektörler üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olabileceğini, örneğin gıda üretimini kötü etkileyebileceğini ortaya koydu. Çalışma, ayrıca yenilenebilir enerji kaynaklarının akıllıca çeşitlendirilmesinin ve stratejik olarak birbirine bağlanmasının önemini vurguluyor.

Dünyahali’nin 100.sayısında uzun zamandır bahsetmek istediğim bir konuyu paylaşmak istiyorum: &nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/company/inner-development-goals/?trk=public_profile_experience-item_profile-section-card_image-click&originalSubdomain=ua" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İçsel Gelişim Amaçları</a> (Inner Development Goals -IDG).<a fr-original-style="" href="https://instagram.com/innerdevgoals?igshid=Zjc2ZTc4Nzk=" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İçsel Gelişim Amaçları</a> resmi olarak 2020 yılında Ekskäret Vakfı, The New Division ve 29k Vakfı tarafından liderlik gelişimi ve sürdürülebilirlik alanlarında değişim öncüsü bir grup araştırmacı, uzman ve uygulayıcı ile birlikte kurulmuştur. IDG'ler, bu alanda halihazırda var olan bilgiyi basitleştirmeyi ve erişilebilir kılmayı amaçlamaktadır. Çalışmaların temeli, içsel gelişim ve sürdürülebilir bir geleceği desteklemek için nelere ihtiyaç duyulduğuna dair bilime dayalı bir anlayışa dayanmaktadır. Araştırmalar, karmaşık bir içsel gelişim alanını, ihtiyaç duyulan değişimi adlandırmaya, anlamaya ve iletmeye yardımcı olan bir çerçevede sentezlemekle ilgilidir.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Neden</h3>Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri bize 2030 yılına kadar sürdürülebilir bir dünya için kapsamlı bir plan sunar. Söz konusu 17 hedef, farklı ihtiyaçlara, değerlere ve inançlara sahip insanları ilgilendiren çok çeşitli konuları kapsar. Ancak, ne olması gerektiğine dair bir vizyonumuz olmasına rağmen giderek karmaşıklaşan çevremizle ve zorluklarla başa çıkabilecek içsel kapasiteden yoksunuz. Neyse ki modern araştırmalar artık hepimizin ihtiyaç duyduğu içsel yeteneklerin geliştirilebileceğini gösteriyor. Bu, 'İçsel Gelişim Hedefleri' girişiminin başlangıç noktasıdır.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ne</h3>Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarına ulaşma çalışmalarında İçsel Kalkınma Amaçları çerçevesi esastır. Amaçlı, sürdürülebilir ve üretken hayatlar yaşamamıza yardımcı olan bilime dayalı becerileri ve nitelikleri araştırır, toplar ve iletir. IDG, sürdürülebilir kalkınma için dönüştürücü becerilerin temel bir çerçevesini, bu becerilerin nasıl geliştirileceğine dair bir alan kitini sağlar. (açık kaynak ve &nbsp;ücretsiz) Mevcut IDG çerçevesi, özellikle SKA'ları ele alan liderler ve &nbsp;temelde hepimiz için çok önemli olan&nbsp;5 boyut ve 23 beceri&nbsp;ve niteliği temsil etmektedir. Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine ulaşmak ve tüm insanlık için müreffeh bir gelecek yaratmak için mümkün olan en büyük hızlandırıcıdır.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Nasıl</h3>IDG girişiminin merkezinde, dünya çapında giderek daha fazla uzman, bilim insanı, uygulayıcı ve kuruluştan sürekli gelişim ve girdi ile birlikte yaratma yer almaktadır. 2021 yılında, ilk IDG raporu yayınlandı. Rapor, 1000'den fazla katılımcıdan gelen girdilere dayanan iki çevrimiçi anketin sonuçlarını temsil etmektedir. Destekleyici 23 kuruluşla bir topluluk içinde birlikte yaratıldı.<a fr-original-style="" href="https://www.innerdevelopmentgoals.org/framework" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;IDG çerçevesi</a>, uluslararası araştırmacılardan oluşan bir ekip tarafından binden fazla kişinin katıldığı kapsamlı bir sosyal yardım istişaresinin ardından geliştirildi:1. &nbsp; Varlık - Benlik ile İlişkiİçsel yaşamımızı geliştirmemize, düşüncelerimiz, duygularımız ve bedenimizle olan ilişkimizi geliştirip derinleştirmemize, karmaşıklıklarla karşılaştığımızda niyetli ve tepkisiz olmamıza yardımcı olur.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İçsel pusula&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dürüstlük ve Özgünlük&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Açıklık ve Öğrenme zihniyeti</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Öz farkındalık</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Varlık</li></ul>2. Düşünme - Bilişsel BecerilerFarklı bakış açıları edinerek, bilgiyi değerlendirerek ve dünyayı birbirine bağlı bir bütün olarak anlamlandırarak bilişsel becerilerimizi geliştirmek, akıllıca karar vermek için gereklidir.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Eleştirel düşünme</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Karmaşıklık farkındalığı</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Perspektif becerileri</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Anlam oluşturma&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Uzun vadeli yönelim ve vizyon oluşturma</li></ul>3. İlişki Kurma - Başkalarına ve Dünyaya Önem VermeKomşular, gelecek nesiller veya biyosfer gibi başkalarını takdir etmek, onlara değer vermek ve onlarla bağlantılı hissetmek, herkes için daha adil ve sürdürülebilir sistemler ve toplumlar yaratmamıza yardımcı olur.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Takdir etme</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bağlantılılık</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Alçakgönüllülük</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Empati ve merhamet</li></ul>4. İşbirliği Yapma - Sosyal BecerilerOrtak kaygılar konusunda ilerleme kaydedebilmek için farklı değerlere, becerilere ve yetkinliklere sahip paydaşları dahil etme, onlara yer açma ve onlarla iletişim kurma becerilerimizi geliştirmemiz gerekmektedir.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İletişim becerileri</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Birlikte yaratma becerileri</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kapsayıcı zihniyet ve kültürlerarası yetkinlik</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Güven</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mobilizasyon becerileri</li></ul>5. Harekete Geçme - Değişimi YönlendirmeCesaret ve iyimserlik gibi nitelikler, gerçek failliği elde etmemize, eski kalıpları kırmamıza, orijinal fikirler üretmemize ve belirsiz zamanlarda sebatla hareket etmemize yardımcı olur.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Cesaret</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yaratıcılık</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İyimserlik</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Azim</li></ul>Sürdürülebilir Kalkınma için koyulan pek çok değerli hedef ve amaçlara ilaveten, İçsel Gelişim Amaçları’nın beni etkileyen ve değerli bulduğum en önemli yanı insana dokunan, insanı güçlendiren amaçlardan oluşması.&nbsp;Henüz ülkemizde çok bilinmemekle birlikte Dünyahali’nin 100. sayısına bu değerli çalışmayı paylaşmanın anlamlı olacağını düşünüyorum.

İnsanı güçlendiren amaçlar

İçsel Gelişim Amaçları

<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye Sürdürülebilir Kalkınma Göstergeleri Portalı açıldı</h3>Sürdürülebilir Kalkınma için belirlenen 17 amaç kapsamında yapılan çalışmaların ve kat edilen yolun izlenebilirliğinin artırılması amacıyla yürütülen çalışmalar sonucunda Türkiye Sürdürülebilir Kalkınma Göstergeleri Portalı açıldı. <a fr-original-style="" href="https://sdg.tuik.gov.tr/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://images.aposto.com/2022/11/2/1672130331255.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="3.69" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>Sürdürülebilir kalkınma göstergelerinin daha etkin, görselliği güçlü ve kullanıcı odaklı internet tabanlı bir platformda yayımlanması amacıyla TÜİK tarafından hazırlanan portale <a fr-original-style="" href="https://sdg.tuik.gov.tr/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan</a> ulaşabilirsiniz.Bireylerin içinde yaşadıkları toplumların SKA'lar kapsamında attıkları adımları takip edebilecekleri, bir nevi devletlerin "sürdürülebilirlik raporlaması" olarak kabul edilebilecek olan bu portalda en kısa zamanda döngüsel ekonomi prensiplerine uygun göstergelerin de yer almasını umuyoruz.

Döngüsel Ekonomi

Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları<img src="https://images.aposto.com/2022/11/5/1671782064674.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.99" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Tüm dünyada açlık ve yoksulluğa son vermek, iklim krizi ile mücadele etmek, toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamak, nitelikli eğitimi, sorumlu üretim ve tüketimi yaygınlaştırmak gibi 17 ana başlıktan oluşan sosyal, kültürel ve ekolojik meselelerin çözümüne odaklanan hedeflerdir.

<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.nature.com/articles/d41586-022-01474-9" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Hastalıkların Yayılması: Küresel Viral Çorbayı Isıtmak ve Karıştırmak</a></h3>2020 yılı COVID19 virüsü sebebiyle oluşan pandemi ile yakın tarihe damgasını vuran yıllardan birisi oldu. Dünya pandemi ile uğraşırken basında yeteri kadar yer bulamamış olsa da 2020 aynı zamanda Kuzey Yarım Küre için en sıcak, dünya için en sıcak beşinci yıl olarak kaydedildi.&nbsp;Çoğu pandemi gibi COVID19 pandemisi da hayvan popülasyonlarından insanlara sıçrayan hastalıklar ile tetiklendi. Öte yandan, canlı türleri arasında yayılmaların yerini ve zamanlamasını saptamak son derece zor.&nbsp;Nature dergisinde yayımlanan yeni bir <a fr-original-style="" href="https://www.nature.com/articles/s41586-022-04788-w" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çalışmada</a>,&nbsp;iklim değişikliğinin türler arası virüs yayılımını ne şekilde etkileyeceği değerlendirildi. Çalışmaya göre;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Küresel sıcaklıkların artışı ve arazi kullanımındaki değişiklikler canlı türleri arasında yeni karşılaşmalara yol açacak. Bu durum, hem yaban hayatı hem de insanları tehdit edebilecek virüs yayılmalarının artmasına neden olabilir.</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2022/5/4/1654807763030.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="2.21" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://trackingsdg7.esmap.org/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">2022 Enerji İlerleme Raporu</a></h3>Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’ndan yedincisi (SKA7) olan Erişilebilir ve Yenilenebilir Enerji’de küresel durumu ortaya koyan <a fr-original-style="" href="https://trackingsdg7.esmap.org/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">2022 Enerji İlerleme Raporu</a> yayımlandı. Rapora göre SKA7’ye yönelik küresel ilerlemenin 5 temel göstergesinde güncel durum ve 2010 ile karşılaştırılması şöyle:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Elektriğe erişimi olmayan küresel nüfus 2010 yılında 1,2 milyarken 2020’de 733 milyona kadar geriledi. Değişim olumlu yönde olsa da, dünya üzerinde her on insandan birisi hala elektriğe erişemiyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Isıtma, aydınlatma ve yemek yapmada temiz yakıt ve teknolojiye erişimi olmayan nüfus 2010 yılında 3 milyarken 2020’de 2,4 milyara geriledi. Yani neredeyse her üç kişiden birisi hala kirli kaynakları kullanıyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Toplam nihai enerji tüketimindeki yenilenebilir enerji payı 2010’da yüzde 16,1 iken 10 yılda iki puan bile yükselemedi. 2019’da yüzde 17,7 olarak açıklanan payın çok daha hızlı şekilde artırılması gerekiyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ekonominin Enerji Yoğunluğu 2010 yılında dolar başına 5,6 megajul olan değerinden 4,7 megajula düştü. SKA7’nin bu 3. hedefi ile 2030’a kadar küresel enerji verimliliği ilerleme oranının iki katına çıkarılması amaçlanıyor; ancak gelişmeler hala oldukça yavaş.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Temiz enerji araştırmalarını ve gelişimini desteklemek için gelişmekte olan ülkelere yapılan uluslararası finansal destekler 2010’da 11,2 milyar dolardı. 2019 yılında ise artması gerekirken azalarak 10,9 milyar dolara geriledi.</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2022/5/4/1654807803470.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.97" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.fao.org/fao-stories/article/en/c/1530089/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sürdürülebilir Tarımsal Gıda Sistemlerini Geliştirmenin Beş Yolu</a></h3>Tarım Dünya üzerinde 10 000 yıldan fazla bir süredir yapılıyor. Bu süreç boyunca tarım insanlık için sadece yiyecek, barınak ve geçim kaynağı sağlamakla kalmadı aynı zamanda bilgi, gelenekler, yenilikler ve ekosistem hizmetleri de verdi. Öte yandan tarım günümüzde, birçok ekosistem kapasitesinin sınırlarını zorluyor. Bu yüzden&nbsp;tarımı çevreye daha duyarlı ve sürdürülebilir duruma getirmemiz şart.&nbsp;Gıda ve Tarım Organizasyonu (FAO)’nun küresel gıda sistemlerini geliştirmek için odaklandığı beş yol şöyle:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sürdürülebilir ve döngüsel bir biyoekonomiyi teşvik etmek: Mikrobiyom bilimi, alternatif proteinler, biyopestisitler, döngüsel atık yönetimi ve ekosistem restorasyonu dahil olmak birçok alandaki yenilikler destekleniyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tarımsal plastik kirliliğini yönetmek: Geçtiğimiz dönemde çıkan <a fr-original-style="" href="https://www.fao.org/publications/card/en/c/CB7856EN" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çarpıcı bir rapor</a>, ilk kez karasal ekosistemlerdeki plastik kirliliğin suda yaşayanlardan çok daha fazla olduğunu ortaya koydu. Bu bağlamda, tarımda plastiği kullanma şeklimizi değiştirmemiz şart. Raporda önerilen 6 temel basit kural: Reddet, Yeniden Tasarla, Azalt, Yeniden Kullan, Geri Dönüştür ve Kurtar.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çevresel ve sosyal güvenceler yaratmak: FAO, tüm proje ve programların uygulanmadan önce kapsamlı bir değerlendirmesini yaparak çevresel ve sosyal yönetim yönergelerine uygun olması için çabalıyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çevre ve iklim verilerine açık erişim sağlamak: Değişimi anlamak ve riskleri tahmin etmek için verilerin varlığı ve ulaşılabilirliği çok önemli. FAO, tüm tarımsal gıda paydaşlarının iklim risklerini tam olarak tanımlayabilmesini ve ele alabilmesini sağlamak için 65 katmanlı bir açık erişim verisi içeren bir “İklim Riski Araç Kutusu” üzerinde çalışıyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tarımsal mirası korumak: <a fr-original-style="" href="https://www.fao.org/giahs/en/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Küresel Olarak Önemli Tarımsal Miras Sistemleri (GIAHS)</a>’nin belirlenmesi ve korunması için küresel çalışmalar yürütülüyor.</li></ul>

<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/aysemargossian/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ayşe Erenel Margossian</a><a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Radyometrik_tarihleme" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Radyometrik tarihleme</a> ve diğer kanıtlara göre Dünya, <a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/D%C3%BCnya%27n%C4%B1n_ya%C5%9F%C4%B1" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">4,5 milyar yıldan fazla süre önce oluşmuş</a>. Öte yandan insanlığın varoluşu ise sadece 200,000 yıl kadar öncesini işaret ediyor. Yani, Dünya’nın varoluşunu 1 güne sıkıştırsaydık, bizim varoluşumuz sadece son 4 saniyeden ibaret olurdu.Bizlerden önce var olan dinazorlar, <a fr-original-style="" href="https://www.bilimgemisi.com/dinozorlar-nasil-yok-oldu-nesli-neden-tukendi/#:~:text=Volkan%20patlamalar%C4%B1ndan%20sonra%20%C3%A7%C4%B1kan%20k%C3%BCl,dinozorlar%C4%B1n%20yok%20olmas%C4%B1na%20neden%20oldu." style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">165 milyon yıl boyunca &nbsp;karanın, denizin ve gökyüzünün hakimiydiler</a>. Ancak 65 milyon yıl önce dinozorların var oluşları sona erdi. Dinozorların nasıl yok olduğu ile ilgili teorilerden en çok kabul göreni ise, büyük bir göktaşının Dünya’ya çarpıp iklim koşullarını değiştirmesidir. Şimdi ise, dinozorları yok edip var oluşumuza olanak veren aynı o göktaşı gibi iklim krizinin olumsuz sonuçlarına doğru hızla sürükleniyoruz. Göktaşının bir seçim kabiliyeti yoktu, ancak yapacağımız seçimlerle insanlık olarak gelecek bizim elimizde!Dünya’nın kaderini tayin edecek insanlar, bugünü yaşayanlar. Bildiğimiz anlamda ve bildiğimiz kadarıyla tek düşünebilen varlıklar olduğumuzu da göz önünde bulundurursak hem kendimizin hem de diğer türlerin kaderini tayin edecek yine bizim türümüz, homo sapienler olacaktır. &nbsp;Bugün yaşayan çocuklar, gençler zaten krizin içine doğdular ve doğduklarından beri artan belli bir bilince sahipler. Bizler de evlerimizde bilinçli davranmaya özen gösteriyoruz. Ebeveynler bu görevi yüklenmese bile çocuklarımız artık okulda, sosyal çevrelerinde hatta belki izlediklerinde bile bu bilgiye &nbsp;ulaşıyorlar. Hatta artık onlar biz ebeveynleri yönlendiriyorlar. 8 yaşındaki oğlum evde boş yere açık kalan elektrikli bir alet gördüğünde israfı önlemek adına hemen kapatıp, her birimizi uyarıyor; ya da her defasında okula matarasıyla gelmek yerine yeni bir pet şişe suyla gelen arkadaşının davranışı ona garip gelebiliyor. Bu konuda kitaplar da okuyorlar. Kaygılarını artırmayacak ama yapabilecekleri hakkında bilgilendirecek kitapları tercih etmeleri için ben de yönlendiriyorum:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Usborne yayınlarından <a fr-original-style="" href="https://usborne.com/gb/climate-crisis-for-beginners-9781474979863" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Climate Crisis for Beginners</a> iyi bir başlangıç kitabı.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bilgi Üniversitesi’nde Sürdürülebilirlik üzerine ders veren Ayşe Yorgancıoğlu’nun, <a fr-original-style="" href="https://tr.m.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCrd%C3%BCr%C3%BClebilir_Kalk%C4%B1nma_Ama%C3%A7lar%C4%B1" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarını</a> eğlenceli bir hikâye diliyle kaleme aldığı &nbsp;“Kiki ve Mohan” isimli çocuk kitabı serisi de iklim krizi ve sürdürülebilirlik üzerine yazılan Türkçe kitaplara iyi bir örnek.</li></ul>Gelecek bugün yaşamakta olanların elindeyse, o halde &nbsp;alım refahı en yüksek ve Dünya’da her 6 kişiden 1’i olan 65 yaş ve üzeri kuşakta farkındalığı nasıl artırabiliriz?&nbsp;Soru belki de, farkındalıktan daha çok alışkanlıkları nasıl değiştirebiliriz olmalı. Savaş sonrası, &nbsp;tüketimin çok daha ön plana çıkarıldığı, kaynakların hiç tükenmeyecekmiş gibi harcandığı ve her şey insanlar&nbsp;için&nbsp;denerek, insanlığın büyük bir kibirle biyoçeşitliliğin üzerinde tutulduğu dönemden geçmiş bu kuşak “alışkanlıklarını nasıl değiştirebilir” olmalı soru. Bu kuşak, biz ne krizler gördük zihniyetinden çıkıp bir an önce eyleme geçmeli.&nbsp;İnsanlık olarak, doğanın merkezinde olmadığımızı artık anlamamız gerekiyor.&nbsp;Dünya bizim türümüzden önce vardı ve var olmaya da devam edecek. Bugün kibirli bir şekilde dünyanın sonu tabirini kullansak bile ancak bazı türlerin sonundan bahsedebiliriz. Doğa kısa zamanda kendini yeniden toparlayacak ve bundan önce de olduğu gibi varoluşuna devam edecek. Çıkarlarımızı bir yana bırakırsak, tüm türlerle doğayla bir olarak sürdüğümüz bir yaşam &nbsp;eminim bambaşka olacak. Diliyorum ki bundan sonraki değişim ve gelişim &nbsp;bu yönde olsun.&nbsp;

Dünya’nın varoluş süresini  1 güne sıkıştırırsak, bizim varoluşumuz sadece son 4 saniyeden ibaret olurdu.

7’den 70'e Gelecek Bizim Elimizde!

Herkese merhaba. Son zamanlarda, Döngüsel Ekonomi 101 olarak hem Türkiye hem de globalde, sürdürülebilirlik ve döngüsel ekonomi ekosistemlerine daha aktif katılım sağlamaya başladık. Ülkemizde yürütülen farklı sektörel çalışmalardan, globalde yürütülen çeşitli araştırmalar ve eğitimlere kadar birçok farklı alanda ekipçe yer almaya çalışıyoruz. Bu da bizi döngüsel ekonomi ile ilgili çok daha geniş bir bakış açısına sahip olmaya yönlendirmekte. Bu geniş bakış açısı, döngüsel ekonomiye bakışı çok daha detaylı incelememize de olanak tanıyor elbette. Bu nedenle bu haftaki yazımızda, bir süredir aklımızda olan, ekip toplantılarımızda tartıştığımız bir soru üzerinden ilerletmek istedik. Yazı sonunda spesifik bir cevaba ulaşmayacağız, çünkü şu an için bu sorunun kesin bir cevabı olduğunu düşünmüyoruz. Bu nedenle ekibimizden de çıkan farklı yorumları da içeren bir tartışma yazısı ile, yazının sonunda yer alan ankette sizlerin de cevaplarını almayı ve okuyucularımızın da bu konudaki görüşlerini öğrenme isteğindeyiz. Sizleri daha fazla meraklandırmadan sorumuza ve tartışmamıza geçelim. Döngüsel ekonomi sürdürülebilirliğe destek sağlayan birkaç önemli stratejiden birisi midir, yoksa sürdürülebilir bir sistem yaratmak için sosyal, ekonomik ve çevresel tüm noktalara dokunan bir düşünce sistemi midir? Soru uzunluğu dolayısı ile karmaşık görünse de gayet açık aslında. İklim krizi ile mücadelede, sürdürülebilirlik en “değerli” kelime son zamanlarda bildiğiniz gibi. Genel olarak baktığımızda, sürdürülebilirlik uzun yıllardır hayatımızda fakat Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin sunmuş olduğu detaylı çerçeveden sonra, herkes için daha kesin adımlar atılmasına olanak tanıyan bir stratejiler bütününe dönüştü diyebiliriz. <a fr-original-style="" href="https://www.tr.undp.org/content/turkey/tr/home/sustainable-development-goals.html" rel="noopener ugc nofollow" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP)’nin internet sayfasında yer alan açıklamaya</a> göre; “Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (SKA), diğer bir deyişle Küresel Amaçlar, yoksulluğu ortadan kaldırmak, gezegenimizi korumak ve tüm insanların barış ve refah içinde yaşamasını sağlamak için evrensel eylem çağrısıdır.” Toplam 17 amaçtan oluşan bu Küresel Amaçlar, yoksulluk, açlık, cinsiyet eşitliği gibi sosyal konulara, temiz enerji, ekonomik büyüme ve sanayi gibi ekonomik konulara ve iklim eylemi ile sudaki yaşam gibi çevresel konulara odaklanmakta. Burada başlık olarak vermediğimiz daha birçok farklı önemli konu da bu 17 amaç içerisinde ya ana hedef ya da ana hedeflerin altındaki odaklarda yer almakta.<img src="https://images.aposto.com/2022/1/4/1645079002648.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.70" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">BM’nin yayımlamış olduğu ve çevresel, sosyal ve ekonomik konulara odaklanarak, yine BM tarafından yapılmış açıklamaya göre birçok farklı önemli konuda sürdürülebilir evrensel eylem çağrısı olan bu amaçlar, bugün özellikle halka arz edilmiş şirketlerin aktif olarak kullandığı ESG’ye yani çevresel, sosyal ve kurumsal yönetişim uygulamalarına da temel oluşturmakta diyebiliriz. İklim krizi ile mücadelede özel sektörün etkin rol sahibi olması amacı ile yaptığı uygulamaların yayımlandığı raporlarda genel olarak döngüsel ekonomi, yapılan diğer uygulamaların yanında 2–3 farklı örnekle yer alan — geri dönüşüm, yenilenen su kullanımı gibi — basit bir stratejik adım olarak görülmekte. Bu şekilde baktığımızda, biz döngüsel ekonominin genel olarak sürdürülebilirliğe katkı sağlayacak farklı stratejilerden bir tanesi olarak anlaşıldığını görmekteyiz. Gelelim şimdi aklımızdaki soruların temel sebebi olan diğer kısma. Döngüsel ekonomi, bildiğiniz gibi; Kaynakların elde edilmesi ile başlayıp, bu kaynakların işlenmesi, işlendikten sonra ürün veya hizmet olarak kullanılması adına yaşanan üretim süreçlerinden, elde edilen ürün ve hizmetlerin tüketicilere ulaştırılması için aracı olan hizmet sağlayıcılarının süreçlerine, tüketicilerin bu ürün ve hizmetleri tüketmesi ve ardından da atık yönetimi süreçlerine kadar olan tüm adımları kapsayan, mevcut sistemimizde yer almayan tasarımsal değişikliklere odaklanan bir model. Bunun yanında sanılanın aksine, döngüsel ekonomi sadece elle tutulan malzemelere, materyallere odaklanmak yerine, iş yapış şeklimizi inovatif iş modelleri ile yenileyerek, aslında aklınıza gelebilecek tüm sektörler için yeni bir bakış açısı da sunmakta. Tüm bunlardan yola çıkarak; hiçbir sektör ayrımı yapmadan, direkt olarak tüm düşünce yapımızı değiştirmemiz gerektiğini savunan, bunun için de doğadan ilham alarak inovatif değişikliklerle tüm sistemin değişmesini öneren döngüsel ekonomi nasıl olur da sürdürülebilirlik yolunda basit birkaç stratejiden birisi olarak konumlanabilir? -Gıda sistemlerindeki verimsiz kaynak kullanımının önüne geçilmesi için kullanılabilecek döngüsel ekonomi prensipleri ile açlık sorununa, -Kaynakların verimli kullanımı için malzemeleri döngü içinde tutarak, “sıfır” kaynak kullanımının yani su ve enerji kaynaklarının kullanımını azaltabilir, -döngüsel ekonomi prensipleri ile baştan tasarlayacağımız şehirlerimiz ile, sürdürülebilir sanayi ve insana yakışır şekilde büyüme hedeflerine sahip toplumsal yapılar elde edebilir, -şehirlerimizi ve dolayısı ile toplumsal yapılarımızı daha yaşanabilir, daha eşit haklara sahip olacak şekilde baştan tasarlayabilir bu sayede hem sudaki hem de karadaki yaşama odaklanabilir, -tüm bunları yaparken de tüm sosyal sorunlara sebep olan mevcut düşünce sistemimizi değiştirip ortak hareket ederek, barış ve adalet temelli güçlü kurumlara erişebiliriz. Yukarıdaki 5 madde, döngüsel ekonomi prensiplerini uygulamak için düşünce yapımızı ve iş yapış şeklimizi değiştirerek elde edebileceğimiz kritik öneme sahip maddeler. Aynı zamanda fark ettiğiniz gibi bu 5 madde içerisinde Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarının neredeyse hepsine bir şekilde dokunabildik. Yazıyı daha fazla uzatmamak adına tüm Amaçlara dokunacak döngüsel ekonomi uygulamalarını yazmadık, fakat aktarmak istediğimiz düşünceyi anlatabildiğimizi düşünüyoruz. Sürdürülebilirlik, günümüz dünyasında sahip olduğumuz tüm sıkıntıların önlenmesi adına ve gelecek nesillere daha yaşanabilir bir dünya bırakmak için atmamız gereken adımları kapsıyor ise, sizce de bu sorunlara sebep olan düşünce yapımızı, iş yapış şeklimizi yani lineer ekonomi modelini bırakmamız gerekmiyor mu? Bizim bu soruya cevabımız evet. Fakat bu soruya, ”evet” cevabı verildiğinde, tüm sorunların sebebi olan lineer ekonomiyi, yani mevcut tüm düzenimizi değiştirecek düşünce şeklimizi değiştirmek yerine neden, döngüsel ekonomiyi basit birkaç strateji olarak gördüğümüzü ne yazık ki anlamlandıramıyoruz. Özet olarak, sürdürülebilirliğin gündeme gelmesinin, BM’nin Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarını belirlemesinin en temel sebebi olan bugüne kadar ki düşünce şeklimiz ve iş yapış şeklimiz yani tasarladığımız ekonomik büyüme odaklı sistemlerimiz. Bahsettiğimiz bu sistemin adı ise lineer ekonomi. Yani sürdürülebilirliği gerçekten erişilebilir kılmak istiyorsak, öncelikle lineer lineer düşünce yapısından çıkmamız gerekmekte. Lineer düşünce yapısından çıkmamız için elimizdeki fırsat ise döngüsel ekonomi.<img src="https://images.aposto.com/2022/1/4/1645079028638.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.50" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Tüm tartışmaya buradan baktığınızda, siz ne düşünüyorsunuz?&nbsp; Döngüsel ekonomi sürdürülebilir bir dünya için uygulanması gereken birkaç stratejiden ibaret mi? Yoksa sürdürülebilir bir dünyaya erişmek için, resme daha uzaktan bakıp, önce döngüsel ekonomiye uygun bir sistem tasarımı yapıp, ardından bu yeni sistemimizle, düşünce yapımızla daha sürdürülebilir bir dünya için çevreye, tüm canlılara değer veren, eşit ve adaletli bir ekonomiye geçişi mi başlatmalıyız? Tavuk mu yumurtadan gelir yoksa yumurta mı tavuktan sorusuna benzer olarak aşağıdaki anketimizde sürdürülebilirlik için mi döngüsel ekonomi yoksa döngüsel ekonomi için mi sürdürülebilirlik sorusuna vereceğiniz cevapları heyecanla bekliyoruz. Gözden kaçırdığımızı düşündüğünüz noktalar var ise bunları da bizimle paylaşmayı unutmayın. İyi haftalar <a bgcolor="#364E4A" color="#fafbfc" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="background-color:#364E4A !important;color:#fafbfc !important" href="https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLScO1ntPjJpUfBOtC8Lw3rl3SLRtVGTNSWWitKyC1OAYx26QvA/viewform" rel="noreferrer" style="background-color: rgb(54, 78, 74) !important; color: rgb(250, 251, 252) !important; text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Tek soruluk ankete buradan ulaşabilirsiniz</a>

Sürdürülebilir Kalkınma ile ilgili hikayeler